Γράφει η Διονυσία Μακαρίτη – Φιλόλογος
Παιδαγωγός στα Διεπιστημονικά κέντρα Δια…λόγου τέχνη

Το βιβλίο αποτελεί πνευματικό αγαθό με διαχρονική παρουσία στην πορεία της ανθρώπινης ζωής. Είναι μια πηγή γνώσεων και η πυξίδα της κριτικής σκέψης. Παρόλο που το βιβλίο είναι ανοιχτό σε όλο τον κόσμο της γνώσης και της καλλιέργειας δεν βρίσκει την ανάλογη ανταπόκριση από το κοινό. Πολλοί είναι οι λόγοι κατά τους οποίους απομακρύνεται ο κόσμος και κυρίως οι νέοι από αυτό. Εντούτοις υπάρχει πάντα η δυνατότητα προσέγγισης και τόνωσης του ενδιαφέροντος.

Τα νέα παιδιά και ως επί το πλείστον τα παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ως μη συνηθισμένα στην επαφή με το βιβλίο, δυσανασχετούν με την ξαφνική αναγκαιότητά του. Όπως είναι γνωστό το σύστημα παιδείας επιμένει στην εκμάθηση αποστεωμένων – “χρήσιμων” υποτίθεται γνώσων. Σύμφωνα με αυτό η διαδικασία της μάθησης μέσα από το βιβλίο γίνεται απωθητική, επιφανειακή και προχειρολογική ενώ ο χαρακτήρας της μόρφωσης γίνεται ανεδαφικός και ταπεινωτικά χρησιμοθηρικός. Οι μαθητές συνδέουν στη σκέψη τους το βιβλίο με την στείρα αποστήθιση, τα διαγωνίσματα, τις προαγωγικές εξετάσεις, και κατόπιν με τις πανελλήνιες εξετάσεις, αποκτώντας σταδιακά μια τελείως αρνητική διάθεση απέναντι σε αυτό. Όπως ακριβώς αντικρίζουν το σχολείο ως μια επιβεβλημένη και εξαναγκαστική περίοδο μαθητείας σε αντικείμενα εντελώς αδιάφορα, έτσι καταλήγουν να βλέπουν και το βιβλίο ως κάτι το απωθητικό, που δεν έχει τίποτε το ουσιώδες να τους προσφέρει. Επιπροσθέτως, παρατηρείται πως η πολιτική και πνευματική ηγεσία αδιαφορεί σχετικά με την αναβάθμιση των σχολικών βιβλίων και την προσέγγιση του ανθρώπου προς αυτό, γεγονός που επετείνει το πρόβλημα του παραγκωνισμού. Είναι πολλή έντονη η έλλειψη ορθής προώθησης και καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας. Οι φορείς αγωγής, η οικογένεια, το σχολείο και η πολιτεία δεν στηρίζουν επαρκώς την διάθεση φιλαναγνωσίας των νέων. Τη στιγμή που οι γονείς θα έπρεπε να λειτουργούν ως πρότυπα για τη στενή σχέση με τη μελέτη βιβλίων και η πολιτεία θα έπρεπε να προσφέρει πλήθος ευκαιριών για την επαφή των νέων με το βιβλίο (πλούσιες σχολικές και δημοτικές βιβλιοθήκες, διοργάνωση εκδηλώσεων), παρατηρείται πως αυτό δεν συμβαίνει ή τουλάχιστον δεν συμβαίνει σε ικανοποιητικό βαθμό.
Προκειμένου να μπορέσει να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα είναι απαραίτητη η κινητοποίηση της πολιτικής ηγεσίας για την πραγματοποίηση αναγαίων αλλαγών. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για την τόνωση του ενδιαφέροντος των νέων ως προς το βιβλίο. Κάποιοι από αυτούς είναι:
η απομάκρυνση από το σύστημα του ενός και μοναδικού βιβλίου σχολικής γνώσης.
οι εικόνες. Αυτό που διαβάζει θα μπορούσε μετά να εμφανίζεται με μία εικόνα (“παράδειγμα”) και να μαθαίνει σιγά σιγά να τη σχηματίζει.
το θέμα. Η βελτίωση του περιεχομένου των ήδη υπαρχόντων βιβλίων, όπως η βελτίωση της λεκτικής έκφρασης, η προσαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα αλλά και η ύπαρξη υψηλής αισθητικής και ποιότητας υλικού, είναι κάτι που θα μπορούσε να δεχθεί περαιτέρω επεξεργασία.
οι βιβλιοθήκες. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε να περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του την ανάγνωση βιβλίων μέσω οργανωμένης βιβλιοθήκης, όπου ο εκπαιδευτικός θα είναι σε θέση να καθοδηγεί σωστά το παιδί στην επιλογή βιβλίου βάσει προσωπικότητας και ικανότητας.
τα υποσυνείδητα μηνύματα. Πέρα από το εκπαιδευτικό σύστημα, θα μπορούσε να ενισχυθεί το ενδιαφέρον των παιδιών προς τα βιβλία με υποσυνείδητα μηνύματα που λαμβάνει λόγου χάριν από κινούμενα σχέδια. Στον κόσμο των κινούμενων σχεδίων το βιβλίο και γενικότερα η συνήθεια του διαβάσματος, να προβάλλεται ως κάτι φυσικό / καθημερινό.
Καταλήγοντας, οι νέες γενιές οφείλουν να καταλάβουν ότι όσο περισσότερο ανοίγουν τα κινητά και τους υπολογιστές, τόσο περισσότερο κλείνουν τα βιβλία και απωθούν την κριτική σκέψη και τη φαντασία τους. Είναι επιτακτική ανάγκη να αγαπήσουν το βιβλίο και σε αυτό πρέπει να βοηθήσει τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο.